Paul Graham
Binnenkort reist een grote retrospectieve tentoonstelling van de Britse fotograaf Paul Graham door Europa. De expo zal een overzicht geven van het werk dat Graham maakte tussen 1981 tot 2006. De lijvige catalogus die deze tentoonstelling begeleidt, is nu al verkrijgbaar. Het boek geeft een volledig overzicht van Grahams gevarieerde oeuvre waarin politiek bewustzijn, individuele verdwaaldheid en een doorgedreven aandacht voor het gewone de basiskenmerken zijn.
In de vroege jaren ’80, tijdens het Thatcher-tijdperk, begon een aantal sociaalgeëngageerde fotografen –waaronder Paul Graham– in kleur te werken wat een breuk betekende met de zwartwit traditie die tot dan het genre had gedomineerd. In 1983 verscheen Grahams eerste boek ‘A1 – The Great North Road’. Met een groot formaat camera fotografeerde hij de Britse autoweg met zijn baancafés en –restaurants, truckchauffeurs en desolate landschappen. In de traditie van klassieke fotografen als Paul Strand of Walker Evans legde hij een alledaags sociaal gebeuren vast. Ook is er duidelijk de invloed van de tentoonstelling ‘New Topographics’ uit 1975 (Rochester, VS) waar het saaie voorstadslandschap ‘ontdekt’ werd. Vooral de kleurenfotografie van Stephen Shore zindert door in Grahams vroege werk.
De internationale doorbraak kwam met het werk ‘Beyond Caring’ (1984-1985), waar hij overschakelde naar de mobielere 6 x 7 cm rolfilmcamera en foto’s maakte van wachtkamers waar werkloze mannen en vrouwen doelloos voor zich uitstaren in afwachting van een sollicitatiegesprek of een administratieve afhandeling van hun werkloosheidsstatuut. Graham was één van hen, ook hij was werkloos en de uren wachten en aanschuiven maakten net zoals bij de anderen deel uit van zijn dagelijkse bestaan. De trage tijd die uit deze onderuitgezakte beelden spreekt, is treffend en allesbehalve vrolijk. Paul Graham legde in deze serie de uitzichtloosheid van de crisis van de jaren 80 vast. Het vale licht van neonlampen symboliseert een algemeen gevoel van onvermogen.
De overgang naar de jaren 90 maakt het werk er niet optimistischer op: ‘Television Portraits’ is een verzameling foto’s van mensen terwijl ze naar televisie kijken. De televisie zelf komt niet in beeld, wel het licht van de tv dat afwezige figuren lijkt te hypnotiseren. ‘Empty Heaven’ (1989-1995) speelt zich dan weer af in Japan. Het is een agressievere serie met drastische overgangen. Zo zijn er foto’s van de motor van een Toyota, schraal en haarscherp geflitst, daarnaast fragmenten van gevonden foto’s over de gevolgen van het bombardement op Hiroshima of nabij opnamen van de verpakking van snoepgoed. Heden en verleden worden aan elkaar geregen met als bindmiddel een reeks portretten van Japanners.
‘End of an Age’ (1996-1998) brengt een generatie jonge mensen in beeld aan de vooravond van de millenniumwende. Soms donker en onscherp, dan weer hard geflitst.
‘Paintings’ (1997-1999) zijn een aantal gevonden schilderijen op toiletdeuren en volgekraste muren. Het ongenoegen en het vandalisme dat aan de basis ligt van graffiti, krijgt in deze foto’s -die dicht aanleunen bij de schilderijen van Cy Twombly- een tegengewicht door hun toevallige esthetiek.
In ‘American Night’ (1998-2002) experimenteert Graham met een technische manipulatie van zijn foto’s door de beelden extreem licht te printen. Deze ingreep werd geïnspireerd door de roman ‘De stad der blinden’ van Jose Saramago (1995) waarin de inwoners van een hele stad systematisch blind worden. Die blindheid wordt gekenmerkt door een algemeen wit zicht (in plaats van zwart). In de foto’s van Graham is er ook haast sprake van witte blindheid. Nog net zien we de contouren van straten, passanten en lege parkings. Dit zijn beelden die een onbewustheid articuleren, tussen verschijnen en verdwijnen, tussen zijn en niet zijn.
De laatste serie in het boek is ‘A Shimmer of Possibility’ (2004-2006) dat in beperkte oplage in twaalf verschillende boekvolumes verscheen (die ondertussen gegeerd collectors item zijn geworden). In deze serie spelen kleine dagdagelijkse handelingen de hoofdrol en tast Graham banale situaties af zonder een specifieke positie in te nemen. Even ongrijpbaar als het leven zelf loopt de tijd verder. De foto is hier niet langer een besliste cesuur in de tijd maar de aanvaarding van een fundamentele en betekenisvolle besluiteloosheid.
Bert DANCKAERT
‘Paul Graham’ is een uitgave van Steidl en kost 48,00 euro. ISBN 978-3-86521-858-2
Paul Graham, Beyond Caring, 1984-1985.
