Stille transformaties
Overzichtstentoonstelling van Gilbert Fastenaekens in de Botanique
Onder de titel ‘In Silence’ brengt de Botanique een uitgebreid overzicht van het werk van de Brusselse fotograaf Gilbert Fastenaekens (1955). De carrière van Fastenaekens begon meer dan dertig jaar geleden met indrukwekkende nachtopnames van urbane en industriële landschappen.
Gilbert Fastenaekens is al decennialang een vaste waarde in de Belgische fotografie. Zijn werk wordt sinds de vroege jaren 80 internationaal getoond. In 2011 nam hij deel aan ‘Beyond the Document’, een overzicht van Belgische fotografen in Bozar die werken op het snijpunt tussen document en kunst. Het werk van Fastenaekens is exemplarisch voor de generatie fotografen die hun inspiratie vonden bij ‘New Topographics’-vertegenwoordigers uit de jaren 70 zoals Robert Adams of Stephen Shore. Samen met Duitse fotografen als Thomas Ruff, Thomas Struth of de Franse fotograaf Jean-Marc Bustamente lichtten ze de documentaire fotografie uit haar hengsels om die (vaak op grote formaten) als ‘kunst’ te presenteren.
Bij Fastenaekens kwam die invloed voornamelijk van het boek ‘From the Missouri West’ (1980) van de Amerikaanse fotograaf Robert Adams. Daaruit ontstond de serie ‘Hommage Irrévérencieux à Robert Adams’. Dorre industriële landschappen met heuvels en vlaktes verbergen meer dan ze tonen. Hoewel de foto’s van Fastenaekens ook verwijzen naar 19e-eeuwse landschapsfoto’s van W.H. Jackson of C. Watkins, zijn ze niet louter een beschrijving van ongerepte natuur, maar beladen met een ecologisch en historisch bewustzijn. Deze ‘wastelands’ liggen bezaaid met metaalslakken en het giftig afval dat er in de grond zit, is de onzichtbare getuige van voorbije zware industrie.
Donker
Het zijn vooral de nachtopnames waarmee Fastenaekens (internationale) bekendheid verwierf. Op de tentoonstelling zijn heel wat schitterende analoge prints uit de series ‘Nocturne’ te zien van urbane en industriële plekken bij nacht. In een subtiel palet van donkergrijzen en zwart doemen gebouwen en objecten op terwijl de draaiing van de aarde de sterren aan de hemel – tijdens de lange belichtingstijden – lijnen op de film laat tekenen. Fastenaekens is niet zozeer geïnteresseerd in de betekenis van deze plekken maar des te meer in hun potentieel om in de fotografische transformatie autonoom beeld te worden. Het zuiver fotografische bewustzijn van de omvorming van de werkelijkheid door het apparaat, via de film naar tenslotte de print is continu aanwezig en gaat voorbij aan het technisch meesterschap dat overigens ook aan de basis van deze beelden ligt.
Naast de zwart-witfoto’s zijn er evenveel kleurenopnamen te zien. Daarbij vallen een aantal strakke, uitgepuurde beelden op die nog een stap verder verwijderd zijn van het document. Façades van gebouwen worden sculpturale volumes en absurde kleurvlakken, alleen de omgeving errond herinnert ons aan hun arbitraire setting in het banale urbane landschap. Deze beelden lijken een kleurrijk antwoord op de bekende industriële oervormen van Bernd & Hilla Becher en aan wat zij ‘anonieme sculpturen’ noemden.
Onzichtbaar
Voor de reeks ‘Noces’ (1988-1996) verlaat Fastenaekens het thema van de stad en richt zijn lens op de verwilderde vegetatie van het woud van Vauclair in de Champagne streek. Dit landschap is getekend door oorlogswonden van WOI. Er liggen wellicht duizenden lijken onder de anarchistische wildgroei van bomen en struiken. Opnieuw speelt Fastenaekens met de geschiedenis van de site die als een onzichtbare aanwezige het subtiele grijs van zijn beelden gewicht geeft.
Tot slot is er nog het werk ‘Correspondence’ waarin Fastenaekens een aantal postkaarten uit Brussel herfotografeerde. Op exact dezelfde plekken maakte de fotograaf in precies dezelfde beeldhoek een actuele staat van de stad op en vergelijkt die met de zwartwitprenten van het begin van de 20ste eeuw. Zo legt hij –zonder te oordelen- evoluties bloot. Hier speelt Fastenaekens de fotografie uit in zijn meest beschrijvende rol; we zien het verleden uitgespeeld tegen het nu en we kunnen alleen benieuwd zijn hoe deze plekken er over nog eens honderd jaar uit zullen zien.
Gilbert Fastenaekens bouwde de afgelopen 35 jaar een indrukwekkend oeuvre uit dat enerzijds bijzonder authentiek is en anderzijds een aantal frappante referenties naar tijdgenoten blootlegt. De ene keer in kleur, dan weer in zwart-wit. Soms bij nacht en even vaak overdag. En met wisselende stemmingen tussen beschrijvend document en conceptueel formalisme.
Bert DANCKAERT
Gibert Fastenaekens tot 29 maart in de Botanique, Koningsstraat 236, 1210 Brussel. Open woe-zo van 12 tot 20u. Tickets: 5,5/4,5 euro. www.botanique.be
‘Noces’-(Extrait),-1988-1995©-Gilbert-Fastenaekens
