Om de zoveel tijd wordt er plots een fotoschat gevonden op ‘zolder’. Werk dat in zijn tijd niet kwam bovendrijven omdat de fotograaf niet ambitieus genoeg was (Saul Leiter), omdat de moeite niet werd genomen de films te ontwikkelen (Vivian Maier) of omdat de fotograaf half gek was (Miroslav Tichý). Slimme handelaars kopen het werk op het juiste moment op, soms op de rommelmarkt. Vervolgens wordt het werk geïnventariseerd en ontsloten. De foto’s worden ‘in de markt’ geplaatst waarna de hype kan beginnen. Een vreemde kloof ontstaat tussen de bescheiden intentie van de fotograaf en de soms gelikte strategie van de ‘ontdekker’. Toch moeten we bij de drie voorgenoemde voorbeelden dankbaar zijn dat het werk van onder het stof gehaald werd.
Dat is zeker het geval bij de Amerikaanse schilder/fotograaf Saul Leiter (1923-2013). Het is al de vierde keer dat het werk van Saul Leiter in galerie 51 Fine Art Photography getoond wordt en de eerste keer na diens dood eind 2013. Naast de bekende kleurenfoto’s worden opnieuw gouaches op papier getoond, ook in de dependance van de galerie, ‘51 Too’. Dit eerbetoon wordt bovendien aangevuld met een selectie sterke zwart-witfoto’s. Toch blijft vooral Leiters kleurenfotografie de reden van zijn ‘ontdekking’ ongeveer tien jaar geleden. Dat werk werd voornamelijk in de jaren 40 en 50 gemaakt in de straten van New York in de marge van zijn schilderwerk. Leiter vond aansluiting bij de abstract expressionisten van die tijd en opvallend in zijn fotowerk is dat hij kijkt als een schilder, vanuit het beeldend potentieel van op het eerste gezicht arbitraire onderwerpen. Dat leidt tot subtiele puur fotografische beelden waarin reflecties en anonieme passanten een belangrijke rol spelen.
Misschien heeft net de bescheidenheid en geringe fotografische ambitie geleid tot de kwaliteit van zijn werk. Hij ging in tegen de gangbare dogma’s van zijn tijd en werkte in kleur terwijl dat in die tijd vooral met reclamefotografie geassocieerd werd. De foto ‘Through Boards’ – waarin een evidente verwijzing naar de schilderijen van Mark Rothko kan gezien worden – werd wellicht geïnspireerd door de schilders waarmee hij in contact was. Maar het legt vooral het grote verschil bloot tussen de non-figuratieve kunst van iemand als Rothko en de onmogelijkheid van non-figuratie in de fotografie die altijd de weergave is van licht dat op objecten werd gereflecteerd waardoor er dus altijd een referent is. Dat is de reden waarom fotografie wel abstract maar nooit non-figuratief kan zijn; er is immers steeds de abstractie van ‘iets’. De schilder Saul Leiter moet daar zeker aan gedacht hebben toen hij 60 jaar terug onderzocht hoe hij met een apparaat de stad kon transformeren tot beeld.
Bert DANCKAERT
Homage Saul Leiter tot 4 april in Fifty One Fine Art Photography, Zirkstraat 20, Antwerpen en Fifty One Too, Hofstraat 2, Antwerpen. Open di-zat van 13 tot 18u. 
Saul Leiter, ‘Through Boards’, 1957
