De schijnbare onschuld van het didactische beeld
Met een selectie in de Young Belgian Art Prize en een solotentoonstelling in de Antwerpse galerie Stilll liet de jonge Duitse kunstenaar Katrin Kamrau zich de afgelopen tijd opmerken. Opgeleid als fotograaf evolueerde haar werk naar een conceptuele metareflectie over het medium: Kamrau baseert zich voor haar installaties op didactische instructieboeken over fotografie en beeldvorming.
Katrin Kamrau (1981, Lübben, D) groeide op in de DDR in een stadje niet ver van Berlijn. Ze was acht toen de muur viel. Kamrau studeerde fotografie Bielefeld waar ze in het laatste jaar via een uitwisselingsproject in de academie van Antwerpen terecht kwam. In 2012-2013 behaalde zij haar postgraduaat aan het HISK in Gent. Ze woont in Antwerpen en Lübben. Na haar studies nam ze deel aan verschillende solo- en groepstentoonstellingen zoals CIAP Hasselt of in het M HKA. In 2014 werd ze samen met Michèle Matyn (laureaat) en Tinka Pittoors geselecteerd voor de Prijs Beeldende Kunst van de provincie Antwerpen met een tentoonstelling in de Warande in Turnhout. Nu zijn daar de selectie voor de prestigieuze Young Belgian Art Prize en een solopresentatie in galerie Stilll bijgekomen.
In BOZAR toonde Katrin Kamrau voor de Young Belgian Art Prize een aantal installaties die gebaseerd zijn op praktische, didactische en wetenschappelijke publicaties over fotografie. Ze put beeldmateriaal uit het soort boeken waarin technische aspecten visueel verduidelijkt worden zoals ‘sluitertijd’ of ‘kleurcorrectie’ aan de hand van (schijnbaar?) onschuldige beelden zoals rijdende auto’s of glimlachende dames. Door die beelden te reproduceren of na te bouwen en ze in een andere (artistieke) context te plaatsen, verschuift hun betekenis en komt de focus meer te liggen op het ‘soort’ beeld dan op wat er initieel verklaard of verduidelijkt moest worden met het bronmateriaal. Katrin Kamrau is daarbij vooral geïnteresseerd in clichés, sociale rolmodellen en machtsverhoudingen. Er gaat blijkbaar heel wat onderdrukte – zelfs onbedoelde – indoctrinatie schuil in deze ‘onschuldige’ beelden. De installaties doen tegelijk een uitspraak over de tijd waarin deze didactische beelden tot stand kwamen. De ingrepen van Kamrau blijven steeds minimaal en subtiel. Ze laat het vooral van de toeschouwer afhangen hoe er geïnterpreteerd kan worden.
Participatie
Een belangrijk aspect in Kamraus werk is de participatie van de toeschouwer. In BOZAR werd die uitgenodigd vanop welbepaalde merktekens een foto te nemen van de installaties. In de tentoonstelling ‘Solo’ die momenteel bij Stilll loopt hangen reproducties van didactische tekeningen uit boeken die dateren van 1920 tot vandaag. Bezoekers krijgen de mogelijkheid de zwarte lijntekeningen in te kleuren met potloden die in de ruimte klaargezet zijn. Kamrau is geïnteresseerd in de driehoek tussen het werk, de ruimte waarin het wordt getoond en de al dan niet actieve respons van de toeschouwer. De titel van de expo, ‘Solo’, is bijgevolg een ironie omdat het werk net niet volledig met zichzelf wil samenvallen maar als vraagstelling of provocatie de kijker uitnodigt tot interactie. En de toeschouwers gaan daar heel verschillend mee om: de ene reageert niet terwijl de andere een grappige opmerking noteert, een kruisbeeld bovenop een kerk toevoegt of een hele stad rond een flatgebouw bijtekent. Opnieuw is Kamraus uitnodiging niet dwingend of sturend.
Schriftuur
Het schriftuur of het auteurschap van deze kunstenaar schuilt in de precieze selectie en transformatie van de gevonden beelden. Appropriatie bestaat in vele vormen en tradities. Kamrau blijft heel dicht bij het origineel; één van haar werken toont een reeks afbeeldingen over kleurcorrecties die haast letterlijk uit het instructieboek overgenomen worden en aan de muur worden gehangen. Hier is geen sprake van het soort betekenisverschuiving dat ontstaat door uiteenlopende beelden tegenover mekaar te plaatsen om zo de mogelijkheid tot betekenis in vraag te stellen of te deconstrueren, zoals we bijvoorbeeld kennen van John Baldessari, John Stezaker of Peter Piller. Kamrau isoleert heel consequent, beeldcombinaties of juxtapostities zijn het net niet en de nieuwe werkelijkheid die het werk is, valt bijna samen met het originele bronmateriaal. Het is alsof ze met een markeerstift plaatjes uit een boek omcirkelt door ze te kopiëren, uit te vergroten of na te bouwen om ons bewust te maken van sociale clichés, rolbevestiging en subtiele indoctrinatie.
Bert DANCKAERT
‘Solo’ van Katrin Kamrau tot 10 oktober 2015 in Stilll, Laar 12, 2140 Antwerpen-Borgerhout. Open di-zat van 14 tot 18u. www.stilll.be
Katrin Kamrau, Testreihe IV, 2015
